Obrzęki powstają najczęściej na skutek urazów oraz operacji chirurgicznych, w szczególności onkologicznych. Występują również po operacji odsysania tłuszczu, czyli liposukcji. Częstą przyczyną obrzęków jest także niewydolność układu żylnego i limfatycznego oraz unieruchomienie.
Najskuteczniejszą metodą walki z obrzękiem, którą proponujemy naszym pacjentom, jest kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne, łączące:
- drenaż manualny
- drenaż aparaturowy
- kinezyterapię – ćwiczenia
- kompresję – np. bandażowanie, odzież uciskową lub taping limfatyczny
Drenaż limfatyczny
Układ limfatyczny (inaczej układ chłonny) jest częścią układu naczyniowego. Jego głównym zadaniem jest usuwanie i przetwarzanie produktów metabolicznych, eliminowanie komórek obumarłych i zmutowanych oraz obcych antygenowo, jak bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty oraz nieorganiczne cząsteczki, które wniknęły przez naskórek lub śluzówkę do głębszych warstw tkankowych.
Większość zaburzeń dotyczących układu chłonnego człowieka rozwija się w skórze, jelicie i płucach. Tkanki te są eksponowane na wpływ środowiska zewnętrznego i z tego powodu są bogato zaopatrzone w sieć włosowatych naczyń chłonnych.
Obrzęk limfatyczny jest procesem obejmującym gromadzenie się wody, białka, komórek odpornościowych i produktów metabolicznych w przestrzeni międzykomórkowej i naczyniach chłonnych. W następstwie zalegania chłonki dochodzi do ciężkich zaburzeń funkcji tkanek i narządów oraz zastępowania ich struktur komórkowych przez tkankę łączną i tłuszczową. Często dochodzi do nawracających zapaleń skóry i naczyń chłonnych przebiegających z gorączką. Przewlekły obrzęk chłonny, może być przyczyną powstania mięsaka naczyń chłonnych (lymphangiosarkoma) nowotworu złośliwego o złym rokowaniu.
Według Światowej Organizacji Zdrowia, obrzęki występują u około 300 milionów ludzi. W krajach Azji, Afryki, Ameryki Południowej gdzie notuje się największą grupę chorych obrzęk chłonny występuje jako następstwa zakażeń bakteryjnych i pasożytniczych. W krajach wysoko rozwiniętych częstość zakażeń jest mniejsza, jednak więcej jest obrzęków po operacjach chirurgicznych z powodu nowotworów i urazów komunikacyjnych.
Leczenie obrzęku limfatycznego
W praktyce stosowane są różne rodzaje leczenia przewlekłych obrzęków chłonnych. Składają się na nie chirurgia, farmakoterapia i fizjoterapia, uważana za metodę o najwyższej skuteczności.
Zabiegi fizjoterapeutyczne stosowane w leczeniu obrzęków chłonnych polegają na wykorzystaniu fizjologicznych mechanizmów odpływu chłonki oraz uwzględnieniu patologicznych zmian zachodzących w układzie limfatycznym.
Kompleksowa Terapia Obrzęku Limfatycznego jest rekomendowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Limfologiczne (International Society of Lymfhology ISL). Głównymi składowymi terapii są manualny drenaż limfatyczny i kompresoterapia.
Terapia obrzęku limfatycznego składa się z dwóch faz: pierwszej udrażniającej oraz drugiej optymalizująco-utrwalającej.
Podczas trwania pierwszej fazy codziennie wykonuje się manualny drenaż limfatyczny (MDL) i bandażowanie obrzękniętej kończyny. Uzupełnieniem są specjalnie dobrane ćwiczenia wspomagające przepływ chłonki. Należy pamiętać również o higienie i pielęgnacji skóry. W tym okresie dąży się do odprowadzenia nadmiaru wysokobiałkowego płynu z kończyny oraz przyległej ćwiartki. Czas jej trwania uzależniony jest od rozległości oraz stadium obrzęku. Najczęściej trwa od 3 do 6 tygodni.
Po zakończeniu pierwszej fazy rozpoczyna się druga, zachowawczo-optymalizująca. W czasie jej trwania wykonuje się manualny drenaż limfatyczny 2-3 razy w tygodniu, terapię ruchową oraz w dzień zaleca się noszenie rękawów uciskowych o odpowiedniej klasie kompresji, a na noc zakłada się bandaże.